Tekst: Tim van Erp
Foto: Jon Haywood
Theatermaker Marleen Hendrickx was helemaal klaar met de geheimhouding: iedereen mocht weten dat ze intersekse is. Nu is ze de eerste intersekse ambassadeur van Pride Amsterdam. ‘Altijd was mij geleerd: als ze het horen, wil niemand meer contact met je.’
Over hoe ze haar ambassadeurschap gaat invullen, is Marleen Hendrickx duidelijk: ‘heel erg veel’ over intersekse zijn praten. Marleen (34) is theatermaker, performer, danser, spreker en zelf intersekse. Ze maakte daar twee voorstellingen over waarmee ze door Nederland trok. Verwacht te worden gevraagd als Pride Ambassador had ze niet, maar toen het gebeurde, zei ze volmondig ja. En daarmee is ze nu de eerste intersekse ambassadeur in de geschiedenis van Pride Amsterdam.
“Dat is heel spannend en heel nodig”, zegt ze. “De interseksegemeenschap zet momenteel grote stappen. We hebben ons nog maar net losgetrokken van dokterstaal: van ‘ik ben patiënt met een aandoening’ naar ‘ik ben intersekse, ik was al perfect voor ik een operatie kreeg’. Intersekse is een bevrijdingsterm, waarmee we de macht terugnemen. We moesten ons niet alleen aanpassen, we wérden aangepast.”
X Y I en X Y WE, zo heten de voorstellingen die Marleen over het onderwerp maakte. Bij die laatste deelde ze het podium met vijf andere intersekse personen. Het had nog wat voeten in de aarde om die te vinden, vijf mensen die daar op een podium over wilden praten. Na afloop kwamen er juist mensen naar Marleen toe: daar hadden zij ook graag aan mee wilden doen.
Hoopgevend. Zelf begon Marleen de geheimhouding op een gegeven moment beklemmend te vinden. “Ik kreeg een sterk verlangen dat iedereen gewoon wist hoe het zat: ik ben geboren met XY-chromosomen, van een man dus. Ik ben echter ongevoelig voor mannelijke hormonen en ben me daarom gaan ontwikkelen als vrouw aan de buitenkant. Androgeen ongevoeligheidssyndoom heet dat in medische termen. Ik kan geen kinderen krijgen en moest hormonen slikken, omdat ik die van mezelf niet genoeg aanmaakte om borsten te vormen.”
Marleen weet al sinds haar kindertijd dat zij androgeen ongevoeligheidssyndoom heeft. “Ik was vijf toen mijn ouders erachter kwamen. Ze dachten dat ik een liesbreuk had, maar wat daar bleek te zitten waren onderontwikkelde testikels die waren gaan uitzakken. Mijn ouders hebben me vanaf mijn tiende in stapjes uitgelegd hoe dit biologisch allemaal zit. Pas veel later besefte ik: ik ben intersekse. Hoe oud ik precies was weet ik niet meer.” Ze weet wel dat Raven van Dorst een inspiratiebron was. Die maakte in 2017 in diens programma Geslacht! bekend met mannelijke en vrouwelijke geslachtskenmerken geboren te zijn. Daarmee was Raven de eerste Bekende Nederlander die daarmee in de openbaarheid trad. “Ik was toen al wel met het onderwerp bezig, maar Ravens openheid heeft mij enorm geholpen.”
Marleen vervolgt: “Voor mij was het, toen ik eenmaal wist dat ik het niet meer verborgen wilde houden, duidelijk dat ik hier op het podium iets mee moest. Ik deed al theater en toerde als danser; in mijn vak voel ik me comfortabel. Twee weken voor ik de planken opging met mijn voorstelling over dit onderwerp besefte ik: mijn ooms en tantes weten nog van niks en ik ga het nu met vreemden delen. Daarom heb ik het ook op social media gezet. Dat was doodeng, maar bevrijdend.”
Ze dacht dat ze vrienden kwijt zou raken, zegt Marleen. “Ik had toen een dansschool en dacht: ouders gaan de abonnementen van hun kids opzeggen. Er gebeurde niks. Iedereen was vooral heel lief. Ik dacht: waarom heb ik dan altijd mijn mond gehouden? Er klopt dus niks van wat mijn hele leven tegen mij is gezegd.”
Rijkdom
Daar gaat het vaak mis, ziet ze: voor intersekse kinderen wordt in hun vroege jeugd een pad uitgestippeld. “Je wordt aangepast om ergens bij te horen: man of vrouw. Ik ben altijd bezig geweest met zo perfect mogelijk vrouw zijn zodat niemand iets aan me zou merken. Altijd was mij geleerd: als ze het horen, wil niemand meer contact met je. Op latere leeftijd moest ik uitvinden: wie ben ik zonder het label dat de arts op me heeft geprojecteerd?”
Het is een grote stap om daarover te praten, vervolgt ze. “Laat staan het te zien als iets wat léúk is aan jou in plaats van iets dat is mislukt. Om het te víéren. Sommige intersekse mensen hebben niks met de lhbtq+-gemeenschap. Ik heb ervaren hoe waardevol zo’n community kan zijn. Het is een enorme rijkdom om niet het een of het ander te hoeven zijn. Toen ik in de voorstelling Boys Won’t Be Boys meespeelde, kwam ik in een queer vriendengroep terecht. Ik zag hoeveel ik met ze gemeen had: de dingen waar we tegenaan liepen, maar ook de lol.”
Diezelfde rijkdom ervoer Marleen toen zij in Utrecht meevoer met Pride. “Ik gun iedereen die ervaring. Die liefde. Weet je wat het mooie is aan al die applaudisserende mensen op de kade? Die verdwijnen niet meer, zij blijven onze community steunen. Laten we dat onthouden in moeilijker tijden.”
Eveneens een belangrijke opsteker: de hoeveelheid onwetendheid en negativiteit waar Marleen tegenaan liep viel reuze mee. “Ik heb geen idee hoe dat komt, ik denk dat biologie makkelijker te begrijpen is dan hoe iemand zich voelt? Wat denk ik ook helpt is dat ik bijvoorbeeld in mijn voorstellingen een heel duidelijk beeld schepte van hoe ver de medische wereld gaat. Bezoekers dachten vaak: hoe kan het dat dit in Nederland gebeurt denken en dat wij er niks van afweten?” Zelfs wanneer de zaal vol zat met jongeren was die interesse er. “Tieners kunnen natuurlijk nog weleens heftig zijn tijdens een voorstelling”, lacht ze. “Dan zitten ze chips te eten of gooien ze met blikjes. Maar wanneer ik mijn verhaal vertelde, luisterden ze respectvol. Je zag ze soms denken: huh, dus dit kan ook?”
Verbod op operaties
Marleen wil meer dan openheid en kennis rond het onderwerp creëren: ze wil tevens een verbod op niet medisch noodzakelijke operaties voor intersekse kinderen. “Je komt in het ziekenhuis terecht terwijl je niet ziek bent: dat is belachelijk. Als kind weet je niet beter dan dat er constant artsen naar je kijken, dat ze je uitkleden en aanpassen. Soms is er een medische noodzaak, natuurlijk moeten mensen dan geholpen worden. Maar ik wil graag dat intersekse mensen niet langer gedefinieerd worden aan de hand van medische termen.”
Er zijn ook intersekse personen die blij zijn met hoe het nu gaat. “Ik zeg weleens: we zijn net mensen, dus we zijn het soms ook niet met elkaar eens. Zelf heb ik mazzel dat ik in de theaterwereld werk: dat is een vrije, tolerante sector. Mensen in heel andere beroepsgroepen kunnen misschien juist blij zijn met zo’n operatie. Maar dat er een paar mensen zijn die daar zo in staan, vind ik een non-argument wanneer het gaat om ingrepen waar geen consent voor is gegeven. Ik zeg niet: je mag niet geopereerd worden. Ik zeg: je mag er zelf een keuze in maken.”
Marleen heeft inmiddels al jaren een relatie – het Moby-shirt dat ze als verborgen liefdesboodschap draagt in haar ambassadeursportret is het shirt van haar partner, waar zij graag in slaapt – maar lang zat haar intersekse zijn haar bij daten in de weg. “Ik kapte het zelf telkens af. Ik had een groot litteken in mij en wilde niet dat iemand daarop zou drukken. Toen ik het aan mijn huidige vriend vertelde, waren we nog niet aan het daten. Tot mijn verbazing liep hij niet weg. Een halfjaar later kwamen we elkaar weer tegen en was die druk van mijn geheim er niet meer. We zijn nu elf jaar samen.”
Pride ambassadeur sinds 2025
Bekijk alle Pride ambassadeurs.