Tieneke Sumter

“GELIJKHEID IS EEN WERKWOORD”

Interview: Paul Hofman 

Activisme zit Tieneke Sumter (57) van jongs af aan in het bloed. Begin jaren zestig wordt ze in Suriname geboren als kind van een lesbische moeder. Ze verhuist met haar moeder naar Nederland als ze zes jaar is. Het nieuwe land bevalt haar. Hier ontwikkelt ze haar strijdbaarheid tegen onrecht. “Ik zet me voor meer dan honderd procent in voor LGBTI+-ers.”

Dat ze ambassadeur van Pride Amsterdam zou worden, verbaast niemand in haar omgeving. Haar dochters zijn razend enthousiast.  Het is een blijk van waardering voor haar inzet voor minderheden. Zelf reageert ze nuchter. “Al moest ik bij de vraag ambassadeur te worden wel even naar lucht happen.” Wat haar drijft? “Als ik iets zie waar ik het niet mee eens ben, trek ik mijn mond open.” Ze is dan koppig en vastbesloten. “Ik vind het belangrijk dat we als LGBTI+-ers zichtbaar zijn.” Dat ze zelf een voorbeeldfunctie heeft vervuld haar met trots. “Als ik maar één leven kan redden, dan doe ik dat.” De menselijke dimensie verliest ze nooit uit het oog.

SOCIAAL BEWOGEN
Haar curriculum vitae leest als een trein. In Paramaribo brengt ze haar kleuterjaren door. Ze is zes jaar als haar moeder besluit naar Nederland te vertrekken. “Mijn ouders leefden niet samen.” Een groot deel van haar kinderjaren wordt Tieneke grootgebracht door haar moeder. 

Ze belanden in de Staatsliedenbuurt waar ze een fijne jeugd doorbrengt. Ze valt even stil als ze vertelt dat veel zwarte kinderen in die tijd bij hun middelbare schoolkeuze het advies kregen naar de huishoudschool te gaan. “Mijn oom was woedend. Via hem kwam ik op een scholengemeenschap in Osdorp.” Het blijkt een gouden greep en Tieneke krijgt alle ruimte haar talenten te ontwikkelen. Het zijn de swingende jaren zestig. Ze geniet met volle teugen van het leven. Haar meisjesdroom is schooljuffrouw worden. Maar zal die in vervulling gaan?

PAPLEPEL
Na de middelbare school gaat Tieneke aan de Amsterdamse Sociale Academie de opleiding culturele maatschappelijk vorming volgen. “Dat is wat ik wilde. Mensen met raad en daad bijstaan en daar mijn beroep van maken.” lacht ze. De sociale bewogenheid is haar met de paplepel ingegoten. “Het zit in mijn genen. Als je iets voor een ander kunt doen, moet je dat doen is het credo in onze familie.”

Ze is pas zeventien als ze uit de kast komt. Het moment dat ze bewust werd van haar gevoelens voor meisjes staat haar helder op het netvlies gegrift.

NO BIG DEAL
“Ik was met een aantal vrienden op vakantie in Portugal. Terug in Nederland gaf een meisje uit de groep mij een zoen op de wang.” Vertederd kijkt ze me aan. “Toen wist ik het zeker. Dit was het dus.” Het meisje en zij kregen een relatie. Voor haar moeder komt het niet als een complete verrassing. Zo moeder, zo dochter lijkt het.

Tieneke vertelt dat ze nooit helemaal in de kast is geweest. “Ik denk dat mijn moeder het altijd heeft geweten, zeker toen mijn vriendin en ik zo vaak samen waren.” Aan het begin van haar pubertijd was ze verliefd geweest op haar juf. “Maar daar besteedde ik toen nog niet veel aandacht aan.” Achteraf gezien is het geen big deal geweest. 

MATI-VROUWEN
Toen ze ‘het’ haar moeder, met wie ze een sterke band heeft, in vertrouwen vertelde, schrok deze. “Omdat ik wellicht hetzelfde zou ervaren wat zij had doorgemaakt. Ook omdat ze dacht dat ik veel last van discriminatie zou krijgen.” Haar moeder wordt haar grootste steunpilaar. Ze glimt van trots: “Zij en ik waren heel close.” Als lesbienne wordt ze later min of meer geaccepteerd door haar familie. “Mijn moeder had een druk sociaal leven waarin ze op kwam voor mati-vrouwen.” Tieneke legt uit: “Het mati-schap wordt als normaal gezien in de Surinaamse samenleving. Mati’s zijn vrouwen die (ook) seksuele relaties hebben met vrouwen. Ze identificeren zich niet zo met homoseksualiteit. Hier in Nederland is identiteit gekoppeld aan seksualiteit.” In iedere Creoolse familie heb je wel een mati, een soort tante. “In de Surinaamse gemeenschap is het grotendeels geaccepteerd. Voor mannen geldt dat minder.”

ACTIVISME
Ze kijkt stil voor zich uit. Dan zegt ze: “Rond mijn achttiende ging ik me inzetten voor de belangen van Surinaamse homo’s.” Als student aan de Academie is maatschappelijke betrokkenheid vanzelfsprekend. Binnen een jaar wordt ze het boegbeeld van de stichting.” Na haar opleiding gaat ze terug naar Suriname. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan, lacht ze. “Ik had toen al een stukje activisme achter de rug.” Met haar energie en bevlogenheid maakt ze indruk. Dat ze terugging was niet ondanks maar dankzij haar stagejaar in Suriname. 

UITLEG
De decembermoorden hebben begin jaren tachtig een enorme impact op het pas zelfstandig geworden land. “Ik wilde altijd al terug. Mijn moeder had zoiets van: ik woon in Nederland maar leef in Suriname. Dat gold ook voor mij. Suriname is mijn land, het is de plaats waar mijn navelstreng begraven is.” De militaire coup maakt diepe indruk op haar.

Ze blijft er tot 2016 wonen: “Je mag in Suriname zijn wat je wilt, zolang je het maar niet benoemt.” Gelukkig is daar in de loop van de jaren wel verandering in gekomen. Tieneke wordt achtereenvolgens beleidsambtenaar en directeur van een stichting die zich inspant geweld tegen vrouwen tegen te gaan en is actief in een organisatie tegen seksuele mishandeling van kinderen. Ze wordt een graag geziene gast in het maatschappelijk debat.

MASTERSTUDIE
Ondertussen komt ze midden jaren negentig terug naar Nederland om de voortgezette opleiding organisatie, beleid en management te doen. Terug in Suriname richt de ondernemende Tieneke een eigen trainings- en adviesbedrijf op die grote projecten op het snijvlak van zorg en welzijn doet. In 2008 rondt ze haar masterstudie Public Health af. “Het was een fantastische tijd.”

POSITIEF
Samen met haar ex-vriendin voedt ze haar twee kinderen op.  “Nooit ben ik hiervoor veroordeeld, we werden volledig geaccepteerd. Vanaf 2012 is in Suriname veel ten goede gebeurd op het gebied van homoseksualiteit.” Wel blijft ze kritisch. “Op het terrein van wet- en regelgeving lopen we nog achter. Daar is nog een wereld te winnen. Maar de steun van het bedrijfsleven en het maatschappelijke middenveld is groot.” Ze kijkt tevreden naar die ontwikkelingen. “In de maatschappij groeit steeds meer het bewustzijn dat homo’s in de eerste plaats medemensen zijn, die recht hebben op een waardevol leven waarbij zij hun geaardheid niet hoeven te verbergen.”

MATIE
Zo stond ook aan de wieg van het LGBTI-platform Suriname. Het is een netwerk van samenwerkende LGBTI-organisaties in Suriname, legt ze uit. Voor haar bijdrage aan de emancipatie aan LGBTI-ers in Suriname ontvangt ze in 2017 de MATIE. Dat is de Milestone Achieved Towards Internalizing Equality. Daarnaast doet ze ook veel ander vrijwilligerswerk: zo is Tieneke bestuurslid van de Caribische en Latijns-Amerikaanse LGBTI-organisaties die lobbyen bij Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS).

AVONTUURLIJK
In 2016 gaat ze terug naar Amsterdam. Haar jongste dochter wil banketbakker worden. Die opleiding bestaat niet in Suriname. “Voor haar ging ik terug. Bovendien dacht ik bij mezelf dat als ik nog iets wilde doen, ik het nu moest doen.” Best wel een grote stap, merk ik op. “Ik ben heel avontuurlijk aangelegd, voor mij was het geen grote stap. ” Zelf gaat ze een jaar lang bij het COC Nederland werken. “Ik werd projectleider voor het Caribisch gebied.” Haar contract wordt echter niet verlengd.

Tieneke slaat haar ogen neer. Ze oogt kwetsbaar. Het is duidelijk dat ze haar vriendin mist. Dan: “Het is mijn grote droom dat ze bij de Pride is. ”Haar vriendin is supertrots op Tieneke. “We all take Pride in Tieneke.”

De boodschap die ze zal uitdragen tijdens de komende Pride: “Gelijkheid is een werkwoord. We moeten het samen doen, inclusiviteit komt van twee kanten. We moeten gesprekken met elkaar aangaan.” Ze staat te popelen als ambassadeur die boodschap uit te dragen. Een sterke vrouw die tijdens de Pride haar ‘mannetje’ zal staan.

Pride ambassadeur sinds 2021