Van jaar tot jaar
Al 28 jaar vieren we in Amsterdam de vrijheid, de vrijheid dat je mag zijn wie je bent en mag houden van wie je wilt. Pride Amsterdam is niet meer weg te denken uit het straatbeeld. Het negendaagse festival is uitgegroeid tot een wereldberoemd evenement waarbij de LHBTIQ+ community de norm bepaalt in de stad. Dit is echter niet altijd zo geweest. De Pride heeft een lange en zware weg moeten ‘bevaren’. Met vallen en opstaan heeft de emancipatiestrijd ongekende stappen kunnen maken. Vele hoogtepunten, dieptepunten, ontroerende momenten en momenten om voor altijd te koesteren. Lees hieronder het verhaal van 28 jaar Pride Amsterdam.
Sinds haar ontstaan in 1996 heeft onze Pride zich ontwikkeld tot een negendaagse festival en is uitgegroeid tot een van de beste en grootste vieringen in zijn soort, wereldwijd. De stad verandert in een regenboog van evenementen met dansfeesten, filmfestivals, sportevenementen, debat en cultuur, een Pride Walk met aansluitende Rainbow Park en in het slotweekend gaat letterlijk en figuurlijk het dak eraf op meerdere locaties buitenpodia.
De grachtengordel is erfgoed en wat eroverheen vaart eens per jaar, onze Pride, is ook erfgoed. Het is echt van dezelfde orde, ik ben er ook ongelofelijk trots op!
Femke Halsema
Burgemeester van Amsterdam
2024: TOGETHER
In 2024 zal Pride Amsterdam in het teken staan van verbinding met als thema TOGETHER. In een polariserende samenleving komt de lhbtiqa+-community regelmatig onbedoeld tegenover elkaar te staan, in plaats van naast elkaar. Juist in een tijd waar regenboog-identiteiten internationaal vaker onder druk staan en mensen vrijheden verliezen, is het belangrijk dat iedereen elkaar weer weet te vinden. Samen sterker, ondanks onze verschillen. En samen sterker, dankzij onze verschillen. We hebben elkaar nodig; ongeacht of iemand nu lhbtiqa+ of ally/ bondgenoot is. TOGETHER in Pride. Voor onszelf én voor de ander.
Enorm trots zijn wij dat Nickie Nicole, Inge Lamboo, Karen de Lathouder, Rikkie Kollé, André Donker en Haroon Ali zich vanaf deze editie als ambassadeurs aan onze fantastische Pride verbinden.
2023: #YouAreIncluded
Terugkijkend op 25 jaar Canal Parade en met inmiddels 50 Pride-ambassadeurs met ieder een eigen verhaal en strijd, is 2023 een mooi jaar om de balans op te maken. Ook de steun van alle deelnemers, bezoekers en partners aan Pride Amsterdam is van onschatbare waarde. Daarom staat iedereen dit jaar centraal met het thema #YouAreIncluded. Hiermee laten we de wereld zien hoe uniek Amsterdam is, dat iedereen ertoe doet en dat we samen strijden voor een veilige toekomst.
Queer Amsterdam verzorgd van 22 t/m 28 juli de programmering en Stichting Pride Amsterdam van 1 t/m 6 augustus. Het overkoepelende programma voor de twee weken heet Queer & Pride Amsterdam.
2022: My Gender, My Pride
Iedereen moet zich vrij voelen om zichzelf te kunnen zijn, zonder opgelegde norm van buitenaf. De realiteit is helaas anders en onze emancipatie vaak nog verre van voltooid. Ook in Nederland worden er nog dagelijks mensen gediscrimineerd en in elkaar geslagen om wie ze zijn of van wie ze houden. Afgelopen decennia stond onze strijd vooral in het teken van ‘mogen houden van wie we willen’ en het is tijd om de focus te verbreden naar het ‘mogen zijn hoe we ons voelen’. Met andere woorden tijd om aandacht te besteden aan de diversiteit aan genderidentiteiten en ons zelfbeschikkingsrecht. We hebben het recht om af te wijken van de norm en de sekse die we bij geboorte hebben gekregen.
Genderidentiteit stond centraal met het thema ‘My Gender, My Pride’.
Pride Ambassadeurs: Ahmad Joudeh, Barrie Stevens, BeyonG Veldkamp, Envy Peru, Jason Bhugwandass, Linda de Munck, Paul Morris, Ronald Benita, Suzanne van der Laar en Thorn de Vries.
2021: TAKE PRIDE in us
2021 markeert het jubileumjaar voor 25 jaar Pride in Amsterdam. Dit jaar was het thema ‘TAKE PRIDE in us‘.
CELEBRATING DIVERSITY
Zo was er onder andere een fototentoonstelling in Vondelpark van 21 juli t/m 10 augustus en is er een heuse glossy uitgebracht. Met het fotoboek en de tentoonstelling blikken we terug op 25 jaar Pride in Amsterdam en laten we ons ontroeren door beelden die herinneren aan hoogte- en dieptepunten van ons festival.
Pride Ambassadeurs: Axe Leito, Sherry Jae Ebere, Robin Lemònt, Tieneke Sumter, Boris Dittrich en Pete Wu.
2020: The Corona Edition
Pride Amsterdam kwam in 2020 met een alternatief programma om in ‘corona-tijd’ alsnog zichtbaar te zijn. Halverwege april maakte het bestuur van de organisatie bekend dat Pride Amsterdam dit jaar niet door kon gaan vanwege COVID-19. Daarom was er een alternatief programma bedacht voor 25 juli t/m 2 augustus.
Naast negen dagen lang live te hebben uitgezonden op PrideTV en een online demonstratie in het Concertgebouw was Pride Amsterdam ook goed zichtbaar in het straatbeeld van Amsterdam. Onder andere door middel van de Proud Faces Of Pride Campagne, the Find-All-Flags Tour en de oproep om je regenboog vlag uit te hangen.
2019: Remember the past, create the future
Samenwerkende partijen en organisaties met bijzondere jubilea. Het waren deze twee elementen die dit jaar centraal stonden tijdens de botenparade met o.a. de Nederlandse Sportboot, De Politieke Partijen boot en de Hoger Onderwijs boot. Hiernaast werden er voor het eerst Vignetten voor boten langs de kant verkocht.
Het thema was dit jaar gebaseerd op de Stonewall rellen die 50 jaar geleden in New York uitbraken en een scheidslijn vormen in de geschiedenis van de LHBTI+ beweging. Pride Amsterdam kon dan ook niet achterblijven en heeft meegelopen in de parade tijdens World Pride New York.
Sinds juli 2019 is Pride Amsterdam bijgeschreven in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland.
Pride Ambassadeurs: Ellie Lust, Jeffrey Wammes, Raymond Timmer, Victoria False, Dinah Bons, Amber Vineyard en Justin Hermsen.
2018: Heroes
Pride Amsterdam wilde dit jaar met de botenparade vooral aandacht vragen voor de mensenrechten in de wereld. De boten van onder andere Amnesty International, Greenpeace en het College voor de Rechten van de Mens waren door de organisatie uitgeroepen tot ‘parels van de parade.’ De stichting ‘Meer dan gewenst’ ontving de eerste ‘Support Card 2018’ van de Rabobank.
Thema van de Pride was ‘Heroes’. Iedereen kent wel iemand die de helden status verdient. Door wat diegene vertelt, gedaan heeft of juist niet. Denk aan mensen die het voortouw nemen, ergens voor staan en dit ook in het openbaar uitdragen. Het gaat om mensen, al dan niet LHBTI’s, die zich inzetten voor mensenrechten in het algemeen en/of onze community in het bijzonder.
In 2018 werd Pride Amsterdam verkozen tot Beste Publieksevenement van Nederland.
Pride Ambassadeurs: Jip van Leeuwen, Mieke Martelhoff, Loena Maas, Vanny Reyes, Jackson, Serdar Manavoglu, Francis van Broekhuizen en Jennifer Hopelezz.
2017: This Is My Pride
Veel deelnemers grepen het thema van 2017 aan om vooral de ‘zware onderwerpen’ tijdens de beroemde botenparade bespreekbaar te maken. De statements waren met onder andere een Iraanse boot en een Zelfmoordpreventieboot zwaarder dan ooit.
Om de LHBTI-doelgroepen beter te bedienen, inhoudelijk te verstevigen en inclusief te zijn voor iedereen, heeft de stichting Amsterdam Gay Pride dit jaar het aantal bestaande commissies verstevigd en vernieuwd. Hierdoor krijgt het negen dagen durende festival nog meer inhoud dan voorheen en kunnen doelgroepen zich beter herkennen in het programma. Ook heet het festival voortaan Pride Amsterdam.
Pride Ambassadeurs: Gebroeders Grimm, Ana Paula Lima, Sjors van der Panne, Souad Boumedien, Niki Today en Shary-An Nivillac.
2016: EuroPride – JOIN
In 2016 was na 22 jaar EuroPride weer terug in Amsterdam. In september 2013 deed Amsterdam een bid om de EuroPride 2016 naar haar stad te halen. De leden van EPOA (European Pride Organizers Association) kozen unaniem voor Amsterdam om de EuroPride in 2016 te organiseren. Stichting Roze Zaterdag heeft toen besloten dat de hoofdstad in dat jaar ook de Roze Zaterdag mocht hosten.
De EuroPride pride werd geopend met een uniek ‘Freedom Concert’ op de Dam. Internationale artiesten maakten hun debuut, inclusief vuurwerkshow.
’Join our freedom, feel free to join us!’. Directeur Lucien Spee: “Met deze boodschap wil de Amsterdam Gay Pride Europese landen, waar mensen nog niet zichzelf kunnen zijn, vrij kunnen leven of waar mensenrechten onder druk staan, oproepen zich bij onze denkwijze en vrijheden aan te sluiten.
In tegenstelling tot voorgaande jaren werd er overigens niet geloot voor de botenparade, maar bepaalde een speciale ballotage-commissie welke boten mee mochten doen. Parels in 2016 waren Madrid Pride en de deelname van de Oekraïense Lady Gaga: Kamaliya.
Pride Ambassadeurs: Conchita Wurst, Margriet van der Linden, Valentijn de Hingh, Sipke Jan Bousema, Mayday en Tara Mcdonald.
2015: Share
Het negen dagen durende festival vierde dit jaar haar twintigste verjaardag. Er werd op vele manieren stilgestaan bij de vraag: ”Wat is er in twintig jaar bereikt en wat is er veranderd?”.
Aan de Canal Parade deden onder meer boten mee die aandacht vroegen voor de situatie van homoseksuelen onder vluchtelingen, daklozen en in de Overzeese gebiedsdelen van het Koninkrijk der Nederlanden. Ook was er voor het eerst een “lege” boot, die door KPN voorzien was van een 360-gradencamera, waarmee mensen via internet virtueel met de botenparade konden “meevaren”.
”Delen is vermenigvuldigen: gedeelde vreugde is dubbele vreugde en dat geldt ook op het gebied van de liefde”, aldus Lucien Spee (Directeur AGP) over het thema. ”Delen is willen weten hoe het met een ander gaat, jezelf durven zijn, je kwetsbaar opstellen.”
Pride Ambassadeurs: Dolly Bellefleur, Emmaly Brown en Raymi Sambo.
2014: Listen
Stichting Amsterdam Gay Pride neemt vanaf 2014 het stokje over van ProGay met directeur Lucien Spee.
De botenparade begon met de herdenking van slachtoffers van rampvlucht MH17. Het Aids Fonds, dat twee collega’s verloor bij de vliegramp in Oost-Oekraïne, voer voorop. Andere opvallende boten waren de Marokkaanse boot, een Amerikaanse boot, de Donorboot van AMC en opnieuw de Joodse boot.
Pride Ambassadeurs: Siep de Haan, Sjeazy Pearl en Lady Galore.
2013: Reflect
Tijdens de Canal Parade van 2013 voer wederom een boot van het Ministerie van Defensie mee, met daarop dit keer voor het eerst ook de Minister van Defensie. Veel media aandacht kreeg ook de boot van de KNVB waarop een reeks van bekende oud-voetballers meevoer.
Er werden voor het eerst Pride Ambassadeurs in het leven geroepen. O.a. Hans Verhoeven, Windy Mills en Raffaëla Paton waren de allereersten die werden benoemd voor het leven.
2012: On The Move
‘Grootser, beter en mooier.’ Zo omschreef directeur Irene Hemelaar van de Stichting ProGay de 17de Pride die op de zondag werd afgesloten met een eindfeest op het Rembrandtplein.
Een belangrijk moment was de start van de Pride Walk in samenwerking met Stichting Homomonument (toen nog Tears of Pride Walk). Deze optocht stond in het teken van homofobie en respect en is vanaf 2012 vast onderdeel geworden van de Pride.
2011: All Together Now
Vooraan in de botenparade voer voor het eerst een schip met geüniformeerde militairen van Defensie. Voormalig luitenant Dan Choi uit Amerika en de Britse marine-officier Mandy McBain voeren op die boot mee. Choi verloor zijn baan in het Amerikaanse leger toen hij uit de kast kwam. Hij werd vervolgens het gezicht van de Amerikaanse homorechtenbeweging.
Ook de Hindoestaanse homogemeenschap dobberde mee om daarmee een taboe te doorbreken. Langs de grachten stonden de toeschouwers weer rijen dik te kijken naar vaak fraai aangeklede boten met hun ‘bemanningen’.
Ter afsluiting van de Pride vond traditiegetrouw op de zondag een slotfeest plaats op het plein voor de Stopera aan de Amstel. In 2011 werd dit feest verplaatst naar het ruimere Rembrandtplein.
2010: Celebrate
2010 was een minder gekleurd jaar door de vele regen, maar desalniettemin wisten opnieuw honderdduizenden bezoekers de Pride te vinden. Dit jaar zagen we voor het eerst een Poolse boot en een roze afvaardiging van de Nederlandse Spoorwegen.
Veel BN’ers waren er ook bij, zo passeerde onder andere Patricia Paay, Job Cohen, Gerard Joling, Evert Santegoeds en Beau van Erven Dorens de Amsterdamse grachtengordel.
2009: Extraordinary
De stoet werd geopend door een boot van de gemeente Amsterdam. Op deze boot werden tijdens de parade door burgemeester Cohen vijf Nederlands-Amerikaanse LHBT+-stellen in het huwelijk verbonden. Op initiatief van vijf Amsterdamse scholen voeren voor het eerst ook heteroseksuele jongeren mee op een Scholenboot.
2008: Religion
De stad was roze, de stad was warm, de stad was vol. Voor de dertiende keer zwaaide LHBT+ Amsterdam vanaf het water naar de stad.
In de Verenigde Staten werd de Amsterdam Gay Pride in 2008 uitgeroepen tot de beste Gay Pride-viering van Europa.
2007: Music and Dance
In 2007 werd onder leiding van Frank van Dalen (toenmalig Directeur) de naam veranderd van Amsterdam Pride naar Amsterdam Gay Pride. Tijdens de botenparade was er voor het eerst een “officiële” boot met hetero’s, een boot met verstandelijk gehandicapten en twee boten met Amsterdamse ambtenaren. Ook voer voor de eerste keer een boot mee met homo’s jonger dan 16 jaar (Jong&OUT).
Burgemeester Cohen was blij dat er zoveel boten met een inhoudelijk thema meevaren. Cohen: ”Kleurrijk en tolerant! Amsterdam blijft op de kaart staan als Gay Capital of Europe, want dat zijn we en dat zullen we ook blijven waarborgen.”
2006: Rembrandt
In 2006 nam Stichting ProGay het over van GBA. Met voorzitter Hugo Braakhuis sloeg Amsterdam samen met de organisatie een nieuwe richting in voor Pride.
Er voeren dit jaar veel maatschappelijke instellingen mee als Humanitas en politieke partijen als GroenLinks en D66. Onder het motto “Personal Pride – Company Pride” deden er nu ook multinationals mee als Shell, ING, TNT, IBM en ABN/AMRO.
2005: Straight Ahead
De voorste boot van de parade was er één die opviel. Niet door het feestgedruis, maar een politiek statement. Middels een grote foto van twee Iraanse jongens die zijn opgehangen wegens hun seksuele geaardheid werd er aandacht gevraagd voor LHBT+ acceptatie elders in de wereld en welke stappen er nog gezet zouden moeten worden.
2004: Pride Goes International
De steeds hogere gemeentelijke kosten voor vergunningen en reiniging zouden het voortbestaan van de Amsterdam Pride bedreigen en ook zou een verbod op regenboogvlaggen en darkrooms dreigen. Als protest tegen dat laatste was tijdens de Canal Parade van 2004 de boot van de April, Exit, Exit Café en Soho demonstratief voorzien van een “darkroom” waaruit twee enorme opblaasbare handen staken.
2003: Bloot met een knipoog
Organisator Siep de Haan van GBA riep dit jaar op voor meer ‘bloot’ op de boten. Dit om vertrutting en preutsheid in de binnenstad tegen te gaan.
Uiteindelijk werd de oproep niet massaal beantwoord, maar was het wel opnieuw een drukke Pride met meer bezoekers dan ooit tevoren.
2002: Lift Me Up
Voor de zevende keer werd in Amsterdam de Canal Parade gehouden. Inmiddels ontving deze ook steeds meer wereldwijde belangstelling. Het Rode Kruis voer dit jaar mee om om meer aandacht te vragen voor mensen die met hiv zijn besmet.
2001: Verdraagzaamheid
Voor het eerst vaarden er boten mee van het Arabische homocafé Habibi Ana en van de joodse gemeente Beit Ha’Chidush. Ook werd de mijlpaal bereikt voor de openstelling van het burgerlijk huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht (Wet openstelling huwelijk). Nederland stelde als eerste land ter wereld het huwelijk open. Toenmalig Amsterdams burgemeester Job Cohen voltrok het eerste ‘homo’ huwelijk in de Stopera.
2000: 5-years of Pride
In het nieuwe millennium kwam de Canal Parade onder druk te staan. De gemeentelijke milieudienst kondigde aan de geluidsoverlast niet bij de grachtenpanden te meten maar op de woonboten. Organisator Siep de Haan vond de regels van de gemeente te streng worden en gaf aan dat het dan alleen nog mogelijk is een ‘stille tocht’ te houden.
In de Reguliersdwarsstraat bloeide het homo-uitgaansleven en bereikte een hoogtepunt op het Gay Pride-straatfeest van 5 augustus, toen de beroemde Australische popzangeres Kylie Minogue onverwacht in de straat optrad.
Vanaf 2000 (t/m 2003) vond er een Drag King Contest plaats in het COC-gebouw aan de Rozenstraat. Als tegenhanger van de bekende Drag Queen wedstrijden was dit evenement bedoeld voor vrouwen die zich kleden als mannen. Dit om aandacht te vragen voor mensen die zich niet graag laten labelen als man óf vrouw.
1999: Doorstart ‘Amsterdam Pride’
Na het succes in 1998 werd besloten de ‘Amsterdam Pride’ door te zetten. Naast de botenparade en straatfeesten werden ook culturele en sport activiteiten toegevoegd aan het programma. Ook kwam er een maximum van 80 boten die mee mochten varen.
Ondanks een regenachtig weekend stonden er wel al naar schatting honderdduizend bezoekers langs de kant. Aan het einde van de stoet deed een boot namens, en als hommage aan, de net afgebrande discotheek Club RoXY mee.
1998: Opening Gay Games
In 1998 vonden in Amsterdam de lang verwachte Gay Games plaats en vielen samen met de Gay Pride. De Gay Games vonden voor het eerst buiten Noord-Amerika plaats en Amsterdam was als eerste Europese stad aangewezen om een week lang alle sport activiteiten te hosten. Met ruim 14.000 atleten die aan zo’n 30 sportdisciplines deelnamen en zo’n 250.000 toeschouwers uit de hele wereld resulteerde dat in het grootste LHBT+ feest dat tot dan toe in Nederland had plaatsgevonden.
Gedurende de Gay Games was er in Amsterdam een sfeer van vrijheid en solidariteit waarbij LHBT+’ers zich voor het eerst in de meerderheid voelden – een gevoel dat voor menigeen tot op heden ongeëvenaard bleef. De Gay Games werden ook gevierd met straatfeesten in de Warmoesstraat, de Halvemaansteeg en uiteraard ook in de Reguliersdwarsstraat.
Ook opvallend, KLM (de officiële sponsor van de Gay Games) voer mee dit jaar als eerste grote corporate.
1997: Generale repetitie Gay Games
In 1997 werd de tweede botenparade georganiseerd. Het werd de generale repetitie voor de Gay Games die in 1998 zouden plaatsvinden. De Pride groeide niet alleen in zichtbaarheid maar ook in bezoekers.
Amsterdam Pride duurde aanvankelijk drie dagen, met op vrijdag en zaterdag straatfeesten in de Warmoesstraat, de Halvemaansteeg, de Kerkstraat, de Paardenstraat en de Reguliersdwarsstraat, en op zondag een roze kerkdienst en het slotfeest.
1996: Trots op Amsterdam
De allereerste botenparade op de grachten van Amsterdam. Het thema van dit jaar’ Trots op Amsterdam’. Door GBA (Gay Business Amsterdam) werd voor de Amsterdam Pride onder meer besloten om een botenparade over de grachten te organiseren. Aanvankelijk zou deze Canal Parade maar drie keer gehouden worden, namelijk tot en met de Gay Games van 1998, maar het bleek zo succesvol dat het een jaarlijks terugkerend hoogtepunt van de Amsterdam Pride werd.
Aan de eerste botenparade op 3 augustus 1996 deden ruim 45 boten en bootjes mee. De deelnemers moesten op wens van de politie echter wel een kuisheidsverklaring ondertekenen.
Amsterdam Pride was een feest, georganiseerd door homohoreca-ondernemers verenigd in GBA, om Amsterdam als homo-uitgaansstad te promoten en de vrijheid en diversiteit van onze stad te vieren (wat nog steeds verankerd zit in het DNA van ons festival). “Het was een cadeautje van de gay ondernemers aan de stad”, zegt GBA woordvoerder Siep de Haan.
